جهت طی شده در توسعه میدان آذر قابل دفاع است - مجله سرگرمی

اگر موافق باشید ابتدا به سابقه اکتشاف و فرایندی که برای آغاز توسعه میدان آذر طی شد، اشاره کنید.

اواخر دهه 70 شمسی، شرکت نروژی نورث هیدرو قراردادی را در قالب اکتشاف و توسعه به صورت بیع متقابل با مدیریت اکتشاف در بلوک اناران امضا کرد و شرکت هیدروزاگرس به عنوان نماینده این شرکت نروژی در ایران فعال شد که قرار بود پس از اکتشاف، توسعه را هم عهده دار گردد. این شرکت مطالعات تفصیلی و جامعی در آذر انجام داد و دو حلقه چاه در این میدان حفاری کرد که یکی از چاه ها به دلیل مسائل مکانیکی و مانده گذاری ناتمام ماند و حفاری چاه آذر 2 هم که پیروزیت آمیز بود پس از حدود 800 روز به نتیجه رسید. در مجموع، نورث هیدرو بر اساس تجربه های حاصل از حفاری های اجرا شده در بلوک اناران (حفر دو حلقه چاه در آذر و یک حلقه چاه در چنگوله) و رویارویی با مسائل بسیار در حین حفاری، در طراحی چاه های آذر ترکیبی متفاوت با سایزهایی گاه غیرمعمول از لوله های جداری و آستری ارائه کرد. افزون بر این، با توجه به خواص ضعیف سنگ مخزن آذر و شاخص پایین بهره دهی فراوری از چاه، از همان ابتدا بحث شکافت اسیدی را در طرح جامع توسعه (MDP) میدان لحاظ کردند و نتایج عملیات شکافت اسیدی که روی چاه آذر 2 انجام دادند نشان داد بهره دهی چاه پیش و پس از این عملیات تا چه حد متفاوت است. در مجموع، پس از حفر پیروز یک حلقه چاه در میدان آذر و انجام عملیات لرزه نگاری دوبعدی، گزارش اقتصادی بودن فراوری میدان در سال 85 به شرکت ملی نفت ایران ارائه و احراز شد. پس از آن، بیش از یک سال مذاکرات انحصاری توسعه آذر با شرکت نروژی دنبال شد؛ منتها با ادغام این شرکت در شرکت استات اویل و شکل گیری شرکت جدید یعنی استات اویل هیدرو و تأثیرپذیری از تحریم های آمریکا علیه ایران، در عمل حضور نروژی ها در توسعه آذر امکان پذیر نشد.

فکر می کنم طبق قرارداد، تنها 6 ماه زمان انحصاری برای شرکت نروژی در نظر گرفته شده بود و شرکت ملی نفت می توانست پس از این مدت، توسعه میدان را به نحو دیگری معین تکلیف کند. چرا مذاکرات تا سال 87 ادامه یافت؟

زیرا تمایل بر این بود خود این شرکت نروژی که از توان و سرمایه لازم برای توسعه میدان برخوردار بود کار را ادامه دهد. طرح جامع توسعه که آنها ارائه دادند، طرحی بسیار کارآمد و دارای چارچوبی قوی بود که بعدها شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) هم بر مبنای همین طرح، کارهای مقدماتی توسعه میدان را انجام داد. به عبارت دیگر، فعالیت های مقدماتی در تطابق کامل با شرح کار MDP میدان که شرکت نروژی ارائه داده بود پیش می رفت، زیرا از طرفی طرح از جامعیت لازم برخوردار بود و پیش تر به تأیید نفت رسیده بود و از طرف دیگر این فرض هم وجود داشت که اگر شرایط سیاسی بهبود یابد و آنها بتوانند به میدان برگردند، کار بر همان منوال پیش رفته باشد و مانعی برای ادامه همکاری نباشد.

ذخایر نفت درجا و هدف گذاری فراوری میدان بر اساس MDP شرکت نروژی چقدر بود؟

اعدادی که مبنای توسعه آذر نهاده شد، همه برگرفته از MDP نروژی ها بود، یعنی حدود 2.5 میلیارد بشکه نفت درجا و سقف فراوری روزانه 65 هزار بشکه. بعدها شرکت های دیگری هم مطالعاتی روی میدان انجام دادند، اما هیچ طرح توسعه ای به آن جامعیت ارائه نشد. البته میزان حجم نفت درجا بر اساس مطالعاتی که طی سال های بعد به موازات پیشرفت پروژه ازسوی شرکت مهندسی نفت کیش (KPE) انجام شد، به بیش از 4 میلیارد بشکه افزایش یافته است.

پس از منتفی شدن حضور نروژی ها کار چطور پیش رفت؟

از اواسط سال 87 و پس از کمرنگ شدن احتمال حضور پیمانکار نروژی، با صدور مصوبه هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران و از محل منابع داخلی، اقدام های زیرساختی میدان آذر آغاز شد و در این چارچوب، فعالیت هایی از جمله تحصیل اراضی، پاک سازی میدان از مین و مواد منفجره عمل ننموده، انجام مطالعات FEED و آمایش و زیست محیطی، احداث سلر و جاده های اصلی و دسترسی میدان، واگذاری قراردادهای حفاری و تهیه اسناد مناقصه قراردادهای سطح الارضی در قالب EPC و اخذ مجوز برداشت آب از منابع زیرزمینی و رودخانه چنگوله کلید خورد؛ تأمین برق صنعتی مورد احتیاج به وسیله شبکه برق سراسری هم امکان سنجی و قرارداد با شرکت برق منطقه ای غرب امضا شد. ناگفته نماند مسئولان مربوطه در استان ایلام و مراجع شهرستان مهران در پیشبرد اهداف طرح و اخذ مجوزهای یادشده همواره کمال همکاری را داشته اند.

مذاکره با پتروناس و گازپروم نفت چه زمانی آغاز شد؟

اوایل سال 88 بود. پتروناس اعلام آمادگی کرد و قرارداد محرمانگی امضا شد. به موازات، متن همچنان فعالیت هایی مثل انجام مطالعات مهندسی پایه، احداث جاده های اصلی و دسترسی و جانمایی و ساخت محوطه چاه ها را دنبال می کرد. پاییز 88 بود که توسعه میدان آذر ازسوی گازپروم نفت و پتروناس در قالب یک کنسرسیوم جدی و حتی مطرح شد که راهبری کنسرسیوم بر عهده گازپروم نفت است. تا اواخر خرداد 89، به جز چند مورد اختلاف که قرار بود در سطح مدیریت های ارشد طرفین حل وفصل گردد، MDP میدان و قرارداد سرویس و ضمائم آن همگی جمع بندی و نهایی شده بود، اما خاتمه کار به دلیل بدعهدی شرکت روسی و محدودیت های پتروناس به نتیجه نرسید. در این فاصله شرکت های دیگری از آفریقای جنوبی، ویتنام و انگلیس هم برای توسعه میدان پیشنهادهایی ارائه کردند، اما شرکت های قوی و مطرحی نبودند و خیلی هم در پیشنهادهایشان جدیت دیده نمی شد. تا اینکه از اواخر اسفند 89 و با قطع امید از حضور شرکت های بین المللی برای سرمایه گذاری و توسعه این میدان مشترک و با در نظر دریافت محدودیت های شدید استفاده از منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران، مذاکرات فنی/ قراردادی/ اقتصادی با شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) در دستور کار نهاده شد.

پتروناس و گازپروم نفت به صراحت اعلام کناره گیری کردند؟

پتروناس بله. نمایندگان ارشد این شرکت به ایران آمدند و ضمن تأکید بر تمایلشان به همکاری با ایران به عنوان کشور دوست و برادر، به صراحت اعلام کردند از آنجا که عمده سهامداران پتروناس غربی هستند، نمی توانند در شرایط تحریم برای توسعه آذر همکاری نمایند، اما روس ها هیچوقت به صراحت اعلام نکردند و حتی تا مدت ها بعد می گفتند به دنبال یافتن شریکی جدید برای توسعه آذر هستند، نمایندگان گازپروم نفت دوباره در سال های 95 و 96 آمدند و تفاهم نامه هایی هم امضا شد، اما راه به جایی نبرد.

گفتید اسفند 89 مذاکره با اویک در دستور کار نهاده شد. اویک از چه زمانی برای توسعه آذر اعلام آمادگی نموده بود؟

از سال 88، اما آن موقع ترجیح بر این بود که سرمایه گذار خارجی بیاید.

به جز اویک، شرکت ایرانی دیگری هم متقاضی توسعه آذر بود؟

تا جایی که خاطرم هست، نه. ابتدا مذاکره با اویک و شرکت سپهر انرژی (متعلق به بانک صادرات) آغاز شد که به دلیل انصراف بانک صادرات محقق نشد و سپس دوباره مذاکرات با اویک و صندوق سرمایه گذاری کارکنان صنعت نفت (OPIC) ادامه یافت و قرارداد بیع متقابل توسعه میدان، مهرماه سال 90 امضا شد.

و همان فراوری 65 هزار بشکه ای هدف گذاری شد؟

بله. البته آن موقع اویک بر فراوری 50 هزار بشکه ای تأکید داشت، اما از آنجا که از ابتدا MDP شرکت نروژی معیار نهاده شده بود، شرکت ملی نفت ایران هدف گذاری کمتر از 65 هزار بشکه را تأیید نمی کرد و اویک هم مآلاً همین مقدار را متعهد شد.

کارها بعد از امضای قرارداد چطور پیش رفت؟

قرارداد در 28 اسفندماه سال 90 (پس از اخذ مجوز شورای اقتصاد) تنفیذ شد. کنسرسیوم متشکل از شرکت های OIEC و OPIC برای راهبری توسعه میدان آذر، شرکت مهندسی و توسعه سروک آذر را تأسیس کردند و مجوز هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران در این ارتباط شهریورماه 91 اخذ شد، اما تا این تاریخ، عملاً راهبری توسعه آذر ازسوی پیمانکار با مسائل بسیار و بوروکراسی های شدید روبه رو بود، طوری که در این مدت پیشرفت ملموسی حاصل نشد. ابتدا قرار بود صندوق نفت تأمین نماینده عمده سرمایه باشد، اما از همان ابتدا هم تأمین حدود 2 میلیارد دلار سرمایه با توجه به ساختار و وظایف سازمانی مصوب صندوق، با تردیدهای زیادی همراه بود، ضمن اینکه آذر میدان مشکل و پرریسکی هم به شمار می رفت، بنابراین طرح آذر در اولویت استفاده از منابع صندوق توسعه ملی نهاده شد.

ارزش قرارداد توسعه آذر چقدر بود؟

پیش بینی اولیه هزینه های سرمایه ای این طرح 1357 میلیون یورو بود که مصوبه نفت و مجوز شورای اقتصاد با در نظر دریافت 30 درصد مبلغ اضافی به عنوان هزینه های اقتضایی صادر شد. به عبارت دیگر، پس از برگزاری مناقصه ها و بر اساس سازوکاری که در قرارداد سرویس پیش بینی شده بود، افزایش هزینه های سرمایه ای طرح تا 30 درصد بیش از رقم اولیه، بدون احتیاج به اخذ مجوز اصلاحی این مراجع امکان پذیر بود.

چه زمانی منابع اقتصادی ازسوی صندوق توسعه ملی به طرح اختصاص یافت؟ به چه میزان؟

طرح آذر از اواخر سال 91 کاندیدای استفاده از منابع صندوق توسعه ملی شد و ابتدا 800 میلیون دلار به این طرح اختصاص یافت که بعداً 200 میلیون دلار دیگر به آن اضافه شد، اما پیچیدگی فرآیند استفاده از این تسهیلات برای دریافت مسدودی از بانک مرکزی و کارسازی منابع آن از یک طرف و دیگر اینکه آذر جزو اولین طرح های استفاده نماینده از محل منابع صندوق توسعه ملی بود و تجربه پیشین در این باره نزد بانک های عامل معرفی شده وجود نداشت از طرف دیگر، سبب شد تزریق این منابع بسیار زمان بر گردد و سال 94 به طول بینجامد.

و در عمل هم طرح پس از سال 94 شتاب گرفت. درست است؟

بله. فعالیت های مقدماتی و انجام مطالعات و طراحی ها اگرچه مستلزم صرف وقت تا حدود زیاد و دقت بالاست، اما به طور معمول آن چنان سرمایه بر نیست، بنابراین، این فعالیت ها از همان اواسط سال 91 و به دنبال تشکیل شرکت مهندسی و توسعه سروک آذر کلید خورد، منتها بدون شک اگر منابع اقتصادی از همان ابتدا به میزان کافی فراهم بود، کار توسعه با سرعت به مراتب بیشتری پیش می رفت. همان طور که گفتم، طرح آذر از نخستین طرح های کاندیدا برای تأمین منابع از محل صندوق توسعه ملی بود و در آن موقع هنوز سازوکارها در این حوزه روان نشده بود. بانک عامل معرفی شده از سوی بانک مرکزی (برای 800 میلیون دلار) هم بانک سپه بود که با توجه به ساختار سنتی و بوروکراسی حاکم بر این بانک، در عمل دریافت مسدودی و تزریق پول به این طرح بسیار طولانی شد. در این مدت تنها OPIC (که بعدها سرمایه گذاری اهداف نام گرفت) تأمین سرمایه این طرح را عهده دار بود که البته با توجه به محدودیت های فراوان، تزریق پول محدود از سوی OPIC هم احتیاجهای اقتصادی طرح را حتی در حدی که امکان پرداخت مبالغ پیش پرداخت پیمانکاران فرعی منتخب فراهم باشد، برطرف نمی کرد. یعنی طرح از همان ابتدا به دلیل تأمین نشدن به موقع منابع اقتصادی با مسائل زیاد و تأخیرهای زمانی روبه رو شد، اما از اواسط سال 94 که منابع اقتصادی کافی به پروژه تزریق شد، کار شتاب گرفت و اسفندماه سال 95 فراوری زودهنگام آذر محقق شد.

از منظر کارشناسی، نقش تأمین سرمایه را در پیشبرد طرح های بالادستی صنعت نفت تا چه اندازه مهم ارزیابی می کنید؟

آنقدر که معتقدم اگر منابع اقتصادی تضمین شده نیست، قراردادی امضا نگردد بهتر است. شرط اصلی به ثمر رسیدن یک طرح یا پروژه، تأمین سرمایه به موقع و مکفی آن است. زمانی که منابع اقتصادی و سازوکارهای تأمین اقتصادی پروژه فراهم نباشد، بار روانی و گرفتاری های ناشی از آن بسیار آزاردهنده می گردد و علت آن که اولویت شرکت ملی نفت برای توسعه میدان، شرکت نروژی، یا دیگر شرکت های خارجی بود، اطلاع از همین محدودیت های منابع داخلی برای سرمایه گذاری و همینطور بحث انتقال فناوری بود.

برگردیم به اسفند 95 و تحقق فراوری زودهنگام میدان.

بعد از برطرف موانع اقتصادی و تغییر مدیریتی که اواسط سال 95 در سطح شرکت مهندسی و توسعه سروک آذر صورت گرفت، در عمل تحولی ملموس در پیشبرد فعالیت های توسعه ای میدان آذر به وجود آمد، به طوری که اسفندماه 95 نخستین برداشت از این میدان مشترک به مقدار 15 هزار بشکه در روز محقق شد. در ادامه، خردادماه 96 و پس از برطرف محدودیت های واحد دهلران برای دریافت نفت فراوری زودهنگام آذر، فراوری آذر به مقدار تصریح شده در قرارداد سرویس یعنی 30 هزار بشکه در روز رسید.

بارها درباره پیچیدگی های میدان آذر صحبت شده. چه شاخص هایی آذر را به میدانی پیچیده تبدیل نموده است؟

بی اغراق می توان گفت آذر یکی از پیچیده ترین میدان های نفتی در سطح کشور یا حتی منطقه است که ساختار زمین شناسی ویژه و تغییرات گسترده رخساره ای، حفاری در این میدان را به یکی از سخت ترین و پرچالش ترین حفاری ها تبدیل نموده است، به طوری که متوسط طول دوره حفاری چاه های این میدان چند برابر طول دوره حفاری در دیگر چاه های مناطق خشکی در کشور است و اجرای عملیات حفاری و برخی سرویس های درون چاهی (نظیر گل و سیمان) در این میدان به دلیل توالی لایه های پرفشار و کم فشار و رژیم های خاص فشاری سازندهای این میدان، از سخت ترین و زمان برترین خدمات حفاری به شمار می رود، ضمن آنکه ترکیب سیال میدان آذر حاوی درصدهای مولی بالایی از هیدروژن سولفوره و دی اکسیدکربن است که شرایط به شدت خورنده ای را ایجاد می نماید و استفاده از آلیاژهای خاص مقاوم در برابر خوردگی را در تجهیزات درون چاهی، خطوط لوله و تأسیسات سرچاهی و فرآورش اجتناب ناپذیر می سازد. کاربری این آلیاژهای خاص در صنایع هسته ای و نظامی و شرایط تحریمی موجود، تأمین این مواد را از همان ابتدای آغاز فعالیت های توسعه ای طرح با تنگناهای زیادی روبه رو کرد که به هر ترتیب با وجود تمامی مسائل، الحمدالله همه تجهیزات و کالاهای مورد احتیاج طرح تأمین شدند. یکی دیگر از پیچیدگی های عملیات توسعه در آذر به خواص ضعیف مخزنی مربوط می گردد که همین موضوع سبب شد شرکت هیدروزاگرس، عملیات شکافت اسیدی را با توجه به ماهیت شکافدار بودن مخزن از همان ابتدا در برنامه توسعه میدان لحاظ و این عملیات را در چاه اکتشافی آذر-2 اجرایی کند که نتیجه اش افزایش قابل ملاحظه شاخص بهره دهی فراوری در آن چاه بود. این عملیات در جریان توسعه میدان هم در برخی از چاه ها اجرا شد. از دیگر چالش های پیش روی عملیات توسعه آذر که در هیچ میدان نفتی دیگری گزارش نشده، مربوط به بروز شکاف ها و ترک های متعدد در گستره میدان است که متعاقب بارندگی های فصلی ظاهر می گردد. بر اساس آنالیز های به عمل آمده، این شکاف ها از سطوح ضعیف ساختاری لایه های زمین تبعیت می نمایند و مسئله فرسایش به تنهایی عامل آن نیست و از آنجا که این شکاف ها می توانند برای سازه ها، ساختمان ها و تأسیسات احداث شده خطرآفرین باشند، در مناطق مجاور آبراهه ها (با توجه به ظرفیت شکل گیری پدیده رگ آبی و احتمال گسترش این ترک ها به تونل های عریض زیرزمینی و فروریزش این تونل ها و خاتمه ایجاد دودکش و فروچاله) از ساخت تأسیسات خودداری و با انجام مطالعات دقیق، پهنه خطرخیزی منطقه شناسایی و به مناطق بیشتر خطرناک و کمتر خطرناک تفکیک شده است، همچنین برای درک بهتر منشأ این شکاف ها و ترک ها که افزایش ریسک عملیات توسعه را به دنبال داشت، سنجش مسئله فرسایش یا نشست سراسری زمین به عنوان یکی از دلایل باز شدن شکاف ها آنالیز شد و تعیین سازی نرخ تغییرات قائم و افقی خود شکاف ها مدنظر نهاده شد.

جالب است بدانید پاداش به ازای هر بشکه فراوری نفت خام از بخش عراقی این میدان (بدره) معادل 5.5 دلار در نظر گرفته شده، درحالی که پس از بدره بالاترین پاداش متعلق به میدان رمیله با 2 دلار به ازای هر بشکه نفت فراوریی است و از آنجایی که پاداش منظورشده برای فراوری، نسبت مستقیمی با میزان پیچیدگی ها و ریسک عملیات توسعه و فراوری از میدان دارد، این مقایسه به روشنی گواه چالش ها و صعوبت حفاری، توسعه و بهره برداری از میدان آذر است.

عملیات شکافت اسیدی در چند حلقه چاه اجرایی شد؟

سابقه اجرای پیروز عملیات شکافت اسیدی در ابعاد میدانی در کشور وجود نداشت و میدان آذر نخستین میدان نفتی بود که این عملیات در برخی چاه های آن اجرایی شد. برای اجرای عملیات شکافت اسیدی، پنج حلقه چاه در نظر گرفته شده و قرار بود پس از اجرای عملیات در این پنج چاه، درباره تداوم این فرایند تصمیم گیری گردد، اما پس از اجرای عملیات در سه حلقه چاه، به دلیل بروز برخی مسائل در مدیریت بهینه چاه تصمیم بر این شد که در ادامه، اسیدزنی در حجم بالا جایگزین گردد.

مگر عملیات پیروز نبود؟

پیروز بود، اما پس از اجرای پیروز عملیات شکافت اسیدی، مباحث فنی و تکنیکی در مدیریت دقیق چاه به منظور دستیابی به عملکرد بهینه اهمیت زیادی دارد. عملکرد در این بخش صددرصد پیروز نبود، با این حال طرح آذر تست فراوری روزانه 65 هزار بشکه را در ارزیابی 21 از 28 روز به راحتی پاس نموده است. ضمن اینکه امیدواریم در صورت بهبود شرایط بین المللی، زمینه برای بهره مندی از فناوری های روزآمدتر و تکمیل اقدام ها در حوزه شکافت اسیدی میدان آذر فراهم گردد.

یعنی در توسعه فاز دوم و یا در زمان تعمیر چاه ها؟

بله. می توان با استفاده از تجارب ارزشمندی که در عملیات شکافت اسیدی طرح آذر به دست آمد و با بهبود روش ها و عملنمودها، این فرآیند را در برخی از چاه های آذر دنبال کرد. نه تنها در میدان آذر، بلکه در دیگر میدان های کربناته ای که با خواص سنگ مخزن ضعیف روبه رو هستیم نیز چنین بستری وجود دارد و می توان بهره دهی چاه ها را بهبود بخشید. آذر در این زمینه پیشقراول بود و طبیعی است که ضعف هایی هم وجود داشته باشد، اما نکته مهم این است که تابوی اجرای عملیات شکافت هیدرولیکی (که شکافت اسیدی در همین دسته بندی واقع شده است) شکست، ترس ها و تردیدهایی که داشتیم از میان رفت و درس آموخته های زیادی حاصل شد.

عملیات شکافت اسیدی را شرکت های خارجی انجام دادند؟

در مناقصه ای که برای شکافت اسیدی طرح برگزار گردید، شرکتی روس با همکاری شرکتی ایرانی برنده شدند. مناقصه در سطح بین المللی برگزار گردید، اما به دلیل تحریم ها استقبال چندانی نشد و شرکت های مطرحی نیامدند. چند شرکت چینی و روس بودند که رزومه شرکت های چینی نشان می داد عمدتاً فعالیت هایی که با عملیات ما سنخیت داشته باشد، انجام نداده اند. برخی از این شرکت ها هم انصراف دادند. شرکت روس به نسبت دیگر شرکت ها سوابق مرتبط بیشتری داشت.

به تحریم اشاره نمودید. تحریم چه محدودیت هایی به دنبال داشت؟ یا اینکه نبودِ تحریم، چه تغییراتی می توانست در فرایند پیشرفت طرح ایجاد کند؟

خب به طور طبیعی اگر تحریم ها نبود، سرمایه گذاری خارجی در طرح ادامه پیدا می کرد و در صورت نبود مشکل تأمین اقتصادی، طرح زودتر به ثمر می رسید. در بخش حفاری اگر امکان استفاده از خدمات شرکت های معتبر فعال در زمینه سرویس گل و سرویس سیمان فراهم بود، به مراتب رکوردهای بهتری در مدت زمان و هزینه اجرای این عملیات ثبت می شد و در جهت اجرای کار، انتقال فناوری صورت می گرفت. به خورندگی سیال آذر و احتیاج به آلیاژهای خاص مقاوم در برابر خوردگی اشاره نمودم. این مواد گاه در صنایع هسته ای و نظامی هم استفاده می گردد و تحریم، مانع بزرگی بر سر راه تأمین این مواد بود و چاره ای هم جز واردات این مواد نداشتیم. بارها مدارک جابه جا می شد و در کشورهای مختلف چرخانده می شد تا به لطایف الحیلی به دستمان برسد که از منظر زمان و هزینه بسیار اثرگذار بود. کالاها عمدتاً از داخل تأمین می شد اما در زمینه کالاهایی که امکان تأمینشان در داخل فراهم نبود، دایره انتخاب ما بیشتر به شرکت های چینی محدود بود، زیرا در مناقصه هایی که برگزار می کردیم، شرکت های معتبر نمی آمدند. خلاصه باید گفت تحریم نعمت نیست و کسی به استقبال آن نمی رود اما کوشش شد این تهدید حتی الامکان به فرصت بدل گردد. برای نمونه ساخت کمپرسورهای گاز ترش طرح در دستور کار مشترک زیمنس و شرکت توربوکمپرسور نفت (OTC) بود که هفت کمپرسور باقی مانده از مجموع 15 کمپرسور مورد احتیاج طرح پس از رفتن زیمنس از سوی OTC ساخته شد. هم اکنون هم 13 کمپرسور نصب شده و دو کمپرسور در آستانه حمل است. در شرایط تحریم دو راه وجود دارد؛ یا تعطیلی طرح و انتظار برای برطرف محدودیت ها یا پیمودن جهت با عملکرد بهینه و افزایش کنترل ها و نظارت های کیفی.

با این حساب باید سهم مشارکت ایرانی قابل توجه بوده باشد.

همین طور است. اینکه می گوییم سهم مشارکت ایرانی در این طرح بیش از 75 درصد بوده، گزاف نیست. همه پیمانکاران و عمده سرویس شرکت های ایرانی بودند و کالاها تا حد ممکن از داخل تأمین شد. طرح بومی سازی 10 گروه کالاهای کاربردی صنعت نفت به معنای واقعی به بهبود شرایط تأمین این کالاها از محل فراوریات سازندگان ایرانی یاری نموده و از مواهب آن در طرح آذر هم استفاده شد.

سهم نیروهای بومی از اشتغال زایی این طرح چقدر بوده است؟

به طور میانگین در مدت زمان توسعه بیش از 50 درصد بوده و اکنون که بالغ بر 2 هزار و 200 نفر در این طرح فعال هستند، سهم نیروهای بومی حدود 70 درصد است.

و سرمایه صرف شده؟

سرمایه گذاری صورت گرفته به ازای فراوری هر بشکه نفت در آذر در محدوده معقول و مناسبی واقع شده است و سقف سرمایه صرف شده در این طرح با وجود همه چالش ها و مسائل اشاره شده، به حدود 1257 میلیون یورو یعنی حدود 100 میلیون یورو کمتر از مبلغ پیش بینی اولیه رسیده است.

در زمینه ملاحظات زیست محیطی، ایمنی و حفاظت فنی طرح چگونه عمل شده است؟

از موارد حائز اهمیت در این طرح، رعایت الزامات زیست محیطی و پایش فعالیت های QHSE بوده است، به طوری که با وجود انجام بیش از 73 میلیون نفرساعت فعالیت مستمر اجرا شده از زمان آغاز فعالیت های طرح تا به امروز، به لطف خدا حادثه منجر به فوت، یا ناتوان نماینده مهمی در این طرح اتفاق نیفتاده و در جای خود یک رکورد به شمار می آید و به عنوان شاخصی از نحوه عملکرد طرح در این زمینه قابل استناد است. رعایت الزام های بازرسی و حفاظت فنی هم از اولویت های اجرای طرح بود و سعی شد از همه ظرفیت واحدهای ستادی مجموعه کارفرما و مشاوران سطح الارضی و تحت الارضی استفاده گردد تا نظرات همه این مراجع در مسائل و الزام ها فنی در جریان عملیات توسعه مدنظر قرار گیرد. افزون بر این کوشش شد با استقرار کارشناسان بازرسی و حفاظت فنی کارفرما و مشاور در سایت و حضور بازرسان صاحب صلاحیت شخص ثالث در فرآیند ساخت همه تجهیزات و کالاهای طرح در داخل و خارج از کشور و حضور مؤثر حین عملیات اجرا، نصب و راه اندازی، طبق ITPهای مصوب، الزام های کیفی در حد بضاعت پیاده سازی شوند.

توسعه میدان آذر در قالب فاز دوم ادامه می یابد؟

دو هدف می توان متصور بود؛ تعریف فاز دوم توسعه با هدف افزایش سقف فراوری از میدان، یا اجرای طرحی برای نگهداشت طولانی تر سقف فراوری فعلی. در صورت انتخاب گزینه دوم، قاعدتاً احتیاج چندانی به ایجاد تأسیسات روسطحی جدید نیست و به طور عمده فعالیت ها محدود به حفاری های جدید و اجرای عملیات مؤثر بر انگیزش چاه ها از جمله شکافت اسیدی و اجرای خطوط لوله جریانی می گردد.

طبق قرارداد، سقف فراوری تا چند سال استمرار دارد؟

حدود هشت سال.

با توجه به ظرفیت های میدان، این برآورد واقع گرایانه است؟

باید عملکرد چاه ها و رفتار فشاری مخزن و چاه ها در ظرفیت فراوری کنونی برای مدتی ارزیابی و سپس در این باره اظهارنظر گردد، اما به نظر می رسد استمرار در سقف فراوری برای مدت هشت سال کمی خوش بینانه باشد.

ضریب بازیافت نفت میدان چقدر است؟

ضریب بازیافت در بازه زمانی 25 ساله فراوری از میدان، 12 درصد پیش بینی شده است و امیدواریم در آینده بتوان فعالیت هایی را به منظور ارتقای این ضریب در میدان آذر در دستور کار قرار داد.

وضع بدره (البدره) نسبت به آذر چگونه است؟

گازپروم نفت و پتروناس پس از مذاکراتی که با ایران برای توسعه آذر داشتند، با عراق توافق کردند و میدان بدرا را توسعه دادند. به جز این دو شرکت، شرکت هایی از کره و ترکیه هم در توسعه بدرا مشارکت داشتند و شرکت های ارائه دهنده خدمات معتبر و بین المللی در آن میدان ایفای نقش کردند. توسعه بدره کمی پس از آذر کلید خورد، اما آنها محدودیت های ما را نداشتند و توسعه شان زودتر به خاتمه رسید. این را هم بگویم که حدود دوپنجم این مخزن مشترک، سمت ایران است.

چه زمانی میدان آذر به شرکت بهره بردار واگذار می گردد؟

اصولا طرح باید برای بهره برداری نهایی به شرکت نفت مناطق مرکزی ایران (شرکت بهره برداری نفت و گاز غرب) واگذار گردد، اما شرکت متن تابع سیاست های شرکت ملی نفت ایران است، ضمن اینکه برای تحویل و تحول نهایی، قسمت هایی از عملیات اجرایی تأسیسات گازی واحد فرآورش مرکزی میدان باقی مانده و عملیات توسعه کماکان ادامه دارد. گازهای همراه فراوریی میدان آذر طبق برنامه قرار است بخشی از خوراک ان جی ال 3100 در حال ساخت دهلران را تأمین کند و این واحد ان جی ال هنوز آماده نیست، بنابراین تمرکز عملیات توسعه میدان بر راه اندازی ردیف های نفتی تأسیسات متمرکز بود و فعالیت های به جامانده در بخش گازی هم نهایتا در چند ماه آینده به خاتمه می رسد و طرح آماده تحویل به بهره بردار نهایی میدان می گردد.

به عنوان کارفرما، از عملکرد شرکت مهندسی و توسعه سروک آذر رضایت داشته اید؟

بله. در شرکت مهندسی و توسعه سروک آذر و در مجموع در گروه اویک، نظم و نظام و دیسیپلین کاری خوبی حاکم است و این شاخص ها در پیشبرد اهداف طرح معین نماینده بوده است. حفظ سلامت کار، همچنین استمرار حضور تیم های کاری و تغییرات حداقلی مدیریتی در سطوح مختلف کارفرمایی و پیمانکاری نیز از دیگر مواردی بوده که به پیشبرد طرح یاری نموده است.

شرح دیگری اگر هست، بفرمایید.

درباره نحوه ارتباط با پیمانکار بیع متقابل می توان اضافه نمود که در چارچوب قرارداد خدمات فیمابین، مسئولیت های نظارتی در همکاری با پیمانکار به نحو مطلوبی انجام گرفته که در نتیجه آن می توان به بستن سقف هزینه های سرمایه ای طرح به مقدار کمتر از سقف پیش بینی شده اولیه اشاره نمود؛، ضمن آنکه اجرای کار وفق تعیینات فنی و کیفی مورد نظر که در مطالعات مهندسی پایه و تفصیلی تبیین شده صورت گرفته است. جا دارد از تمامی سازمان ها و اداره های ذی ربط استان ایلام و شهرستان مهران، نمایندگان، استانداری، فرمانداری و... به دلیل همکاری خوبی که در پیشبرد این طرح داشته اند قدردانی کنم. طرح آذر به تازگی آزمون عملکردی فراوری روزانه 65 هزار بشکه را با پیروزیت پشت سر گذاشته؛ تعیینات نفت فراوریی آن بسیار خوب است و تمام پارامترهای کیفی اش در محدوده مطلوبی قرار دارند. فکر می کنم اجرای طرح توسعه میدان آذر با وجود همه چالش ها و پیچیدگی ها، نمادی عینی از خودباوری ملی است و به جرأت می توان گفت جهتی که تا امروز در این طرح پیموده شده، غرورآفرین و قابل دفاع است.

هانیه موحد

gardeshia.ir: گردشیا: مجله سفر و گردشگری

picoro.ir: پیکورو: وبلاگ ماشین و خودرو